اختصاصی / با شروع سال جدید شمسی، هر روز اتفاقات مهم سال گذشته را به صورت ماه‌به‌ماه بررسی کنیم و امروز نوبت «آذر ۱۴۰۲» است.

به گزارش سایت رسمی فوتبال برتر؛ آذر ماه سال ۱۴۰۲، دربی ۱۰۲ به اولین دیدار لیگ برتر ایران تبدیل شد که در آن سیستم کمک‌داور ویدیویی مورد استفاده قرار گرفت. البته استفاده از VAR در این دیدار به‌سادگی انجام نشد و در نهایت یک روز قبل از برگزاری بازی، تکلیف استفاده از VAR مشخص شد؛ موردی که نیازمند تایید AFC و فیفا بود.

اولین استفاده VAR در تاریخ فوتبال ایران در دقیقه ۱۱ دربی اتفاق افتاد. پس از متوقف شدن بازی در صحنه مصدومیت بیرانوند، «موعود بنیادی‌فر» داور بازی بنابر درخواست داوران ویدئویی عراقی به کنار زمین آمد تا صحنه مشکوک قبلی در دقیقه ۹ روی ارسال از کرنر برای پرسپولیس را بازبینی کند. بنیادی‌فر در این صحنه برخلاف پیشنهاد داور ویدئویی، برخورد آرمین سهرابیان با شهاب زاهدی در محوطه جریمه استقلال را پنالتی تشخیص نداد و بازی را دنبال کرد. همچنین پنالتی اعلام شده در دقایق پایانی این بازی به سود استقلال از سوی موعود بنیادی‌فر، تصمیم داور وسط بود نه کمک داور ویدیویی.

در دربی بنیادی‌فر سه بار برای چک کردن صحنه‌های مشکوک به پنالتی به کنار زمین رفت که دو صحنه در محوطه جریمه پرسپولیس رخ داده بود و یک صحنه در محوطه جریمه استقلال که در نهایت در یکی از صحنه‌ها به سود استقلال پنالتی اعلام کرد و دربی با نتیجه مساوی یک بر یک به پایان رسید.

با اینکه تصور می‌شود فقط یک دستگاه از سیستم VAR وارد ایران شده اما پیگیری‌ها مشخص کرد که فدراسیون فوتبال چند دستگاه VAR دیگر را هم به ایران وارد کرده است. با این حال همچنان موانعی برای استفاده از VAR در ورزشگاه‌های لیگ برتر وجود دارد؛ از جمله آموزش داوران و مالکیت سیستم‌های VAR.

«هدایت‌الله ممبینی»، دبیر کل فدراسیون فوتبال، در همین رابطه اعلام کرد که قرار است آموزش داوران از یکی، دو ماه آینده در ایران انجام شود تا این مساله حل و فصل شود، با این حال تا به امروز بجز دو دیدار رفت و برگشت دربی، در بازی دیگری از VAR استفاده نشده است.

یکی از مهم‌ترین دلایل این اتفاق موضوع مالکیت سیستم‌های VAR است که باید به آن پرداخته شود. پول دستگاه‌های خریداری‌شده از سوی فدراسیون فوتبال از منابع ایران در فیفا پرداخت شده و در حال حاضر این دستگاه‌ها در مالکیت فدراسیون فوتبال قرار دارند. با این همه فدراسیون فوتبال قصد دارد این دستگاه‌ها را به مالک هر ورزشگاه لیگ برتری بفروشد تا هر ورزشگاه، خودش مسئولیت نگهداری از VAR را بر عهده بگیرد. در چنین شرایطی، تکلیف باشگاه‌هایی مانند فولاد، مس رفسنجان و سپاهان که ورزشگاه اختصاصی دارند مشخص است و خودشان باید اقدام به خرید دستگاه‌های VAR بکنند اما این موضوع در مورد ورزشگاه‌های تحت مالکیت شرکت توسعه و تجهیز پیچیده‌تر است. به همین دلیل این شرکت باید سیاست خودش را در قبال استفاده از VAR در ورزشگاه‌هایش مشخص کند. یکی از راهکارهایی که برای شرکت توسعه و تجهیز اماکن ورزشی وجود دارد این است که از VAR به صورت پورتابل استفاده کند و این دستگاه را به صورت موقت به هر ورزشگاهی که قرار است بازی لیگ برتری در آن برگزار شود، منتقل کند.

همچنین به تازگی «مهدی تاج» توضیحات کامل‌تری در خصوص استفاده فناوری VAR در لیگ ایران داد. تاج درباره آخرین اخبار از ورود VAR به ایران گفت: «ما تمام کارها را انجام داده بودیم، اما در آخرین مرحله از قرارداد بستن ایمیلی از داخل زده شد و با اشاره به تحریم‌ها مانع از امضای این قرارداد شد. ما می‌دانیم این ایمیل از کجا زده شد اما حالا به این حرف‌ها کار نداریم.» وی ادامه داد: «در حال حاضر دو دستگاه VAR آورده‌ایم و قرار است پنج دستگاه دیگر هم تا ۲۰ روز آینده وارد کنیم تا در مجموع بشود هفت دستگاه. البته این را هم باید بگویم که آوردن VAR وظیفه فدراسیون نیست و وظیفه باشگاه‌هاست. ما فقط موظفیم از طریق بخش بین‌الملل کارهای مربوط به مجوزش را انجام بدهیم. ولی به هر حال این کار انجام شده و به زودی هفت سیستم VAR در ورزشگاه‌های ایران خواهیم داشت.»

رئیس فدراسیون فوتبال درباره این که آیا این تعداد کافی‌ست یا خیر، گفت: «پرسپولیس و استقلال که در یک ورزشگاه بازی می‌کنند. در برخی ورزشگاه‌ها این دستگاه‌ها نصب می‌شود. برای بقیه ورزشگاه ها باید از ون استفاده کنیم تا تجهیزات منتقل شود. البته بهتر است که به سمتی برویم در تمام ورزشگاه‌های‌مان به شکل ثابت نصب شود اما تا آن زمان مجبوریم از ون برای انتقال تجهیزات استفاده کنیم.»

تکنولوژی کمک داور ویدیویی چند سال است که در فوتبال دنیا وارد فاز عملیاتی شده و اولین بار در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه به صورت عمده مورد استفاده قرار گرفت و بعد از آن لیگ‌های مطرح فوتبال دنیا به این سیستم تجهیز شدند و رفته‌رفته به لیگ‌های سایر کشورها و قاره آسیا هم رسید؛ تا جایی که چند سال است در مسابقات بین‌المللی و بین قاره‌ای استفاده از این تکنولوژی تبدیل به اجبار شده و ورزشگاهی که مجهز به این سیستم نباشد، اجازه میزبانی پیدا نمی‌کند. به همین دلیل ابتدا چند تیم ایرانی نظیر پرسپولیس از حق میزبانی در رقابت‌های آسیایی محروم شده و در زمین دیگری به بازی پرداختند و بعد از آن فدراسیون فوتبال با اجاره VAR و نصب موقت آن در ورزشگاه‌های آزادی و نقش جهان اصفهان مجوز میزبانی پرسپولیس و سپاهان و نساجی را از AFC گرفت ولی این‌ها فقط برای یک بازی استفاده و بعد از آن جمع آوری می‌شد.

فوتبال ایران چند سالی است که از لحاظ سطح داوری دچار افت شده و اشتباهات تاثیرگذار در آن بیش از حد استاندارد است و از طرفی نبود VAR هم بهانه‌ای برای مربیان شده تا عدم نتیجه‌گیری خودشان را تحت هر شرایطی به تصمیمات داور ربط دهند و از همین رو در سال‌های گذشته مطالبه ورود VAR به ایران وجود داشته و این موضوع با تاخیر چندساله بالاخره قرار است اتفاق بیافتد. موضوعی که البته اما و اگرهایی در آن وجود دارد.

در لیگ برتر هر هفته هشت بازی برگزار می‌شود و از طرفی تعدادی از ورزشگاه‌های ایران امکان نصب کمک داور ویدیویی را در زیرساخت‌های خودشان ندارند و اگر قرار است VAR در آن نصب شود باید مورد بازسازی قرار بگیرند.

در حال حاضر تعدادی از داوران ایرانی مجوز داوری با VAR را دریافت کرده که این مجوز تنها برای داور وسط بودن در بازی‌هایی که در آن از VAR استفاده می‌شود صادر شده و مجوز نشستن در اتاق VAR باید جداگانه و با سپری کردن دوره‌های مختلف داده خواهد شد. بدین ترتیب باید در فرصت باقی مانده تا شروع فصل آینده داوران دیگر فوتبال ما این مجوز را دریافت کنند. در هر اتاق VAR حداقل سه نفر باید حضور داشته باشند و این تعداد می‌تواند بسته به تعداد دوربین‌ها تا هفت نفر هم افزایش پیدا کند.