بازار نقل و انتقالات فوتبال ایران برای فصل ۰۵-۱۴۰۴ بسیار زودتر از زمان همیشگی و تقریباً قبل از پایان فصل گذشته و بعد از قطعی شدن قهرمانی تراکتور آغاز شد. همین موضوع رقابت تیمهای مدعی را برای صید بهترینهای لیگ افزایش داده و شاهد رد و بدل شدن ارقام نجومی برای خرید بازیکنان هستیم.
بازار بهشدت شلوغِ این فصل، باعث افزایش بیرویه مبلغ قراردادهای بازیکنان ایرانی شده است. در این پیشفصل چهار تیم تراکتور، سپاهان، پرسپولیس و استقلال با دست پر تلاش میکنند تیمی قدرتمند برای فصل آینده ببندند. این اتفاق کمتر در لیگ برتر ایران رخ داده، چرا که همواره یکی از این چهار تیم، بودجهای نامناسب یا کمتر از بقیه داشته است اما امسال گویا اینگونه نیست.
به این چهار تیم باید گل گهر و فولاد خوزستان را هم اضافه کنیم که بهنظر میرسد در برخی موارد کمتر از چهار تیم دیگر، خرج نمیکنند. تیمی مانند خیبر خرم آباد هم قطعاً بودجه خوبی برای این فصل خواهد داشت.
«تیوی بیفوما» اولین خرید پرسپولیس بود که با مبلغی گزاف به این تیم پیوست. همچنین در مدت اخیر بحث درخواست مالی بالای «عارف آقاسی» بسیار مسئلهساز بوده و سبب شد او از معدود ستارههای تراکتور باشد که این تیم را در پایان فصل ترک کرد. در ادامه این رویه، «حسین کنعانی» هم مبلغی بالا از پرسپولیس درخواست کرده است. این دومینوی خطرناک ادامهدار بوده و «محمد دانشگر» هم گویا با مبلغی بالا با سپاهان تمدید کرده است و حتی شنیده میشود «پیام نیازمند» هم با یک قرارداد نجومی دو ساله که ارزشی نزدیک به ۲۰۰ میلیارد تومان دارد با پرسپولیس به توافق رسیده است.
در حالی در فوتبال دولتی کشورمان شاهد شنیدن چنین ارقام نجومی آن هم در این وضعیت بد اقتصادی هستیم که با نگاهی به قیمت بازیکنان سطح پایین لیگهای معتبر اروپایی و یا بازیکنان با کیفیت لیگهای متوسط قاره سبز، متوجه میشویم اکثر آنها مبالغ کمتری در مقایسه با چهرههای ایرانی دریافت میکنند یا در بدترین حالت هم اندازه با همتاهای ایرانی حقوق دریافت میکنند. برای نمونه طبق ادعای رسانههای کروات، باشگاه تراکتور برای جانشینی «عارف آقاسی» ۲۸ ساله - که ۱ میلیون یورو (به طور تقریبی معادل ۹۵ میلیارد تومان) ارزشگذاری شده -، به دنبال جذب «متئو لس» مدافع ۲۵ ساله و آیندهدار تیم «گریتسا» کرواسی است که به عنوان یکی از پدیدههای درخشان این لیگ در ۲۷ بازی از فصل گذشته لیگ برتر کرواسی به میدان رفته و ۵۰۰ هزار یورو (به طور تقریبی معادل ۴۷ میلیارد تومان) قیمت دارد؛ یعنی تقریباً نصف قیمت آقاسی؛ قابل ذکر است این بازیکن برخلاف همتای ایرانی خود که علیٰرغم سن بیشترش تجربه لژیونر شدن نداشته، تجربه بازی در لیگ «اردیویزه» هلند را هم دارد.
حالا و با توجه به همه این موارد، فدراسیون فوتبال دست به کار شده و سهمیه بازیکنان خارجی لیگ برتر را از ۱+۵ به ۱+۷ افزایش داده است. یعنی به عبارت دیگر در فصل آینده لیگ برتر تیمها میتوانند در ترکیب خود از ۸ بازیکن خارجی استفاده کنند که البته از این تعداد یک بازیکن باید دارای ملیت آسیایی باشد.
با این حال ابعاد این تصمیم و احتمال موفقیت آن در هالهای از ابهام قرار دارد. افزایش سهمیه خارجی باشگاههای لیگ برتر فوتبال اگر چه یک فرصت برای شکستن قیمت کاذب بازیکنان داخلی است، اما میتواند یک تهدید هم باشد و ورود خارجیهای بیکیفیت با ارزش غیر واقعی، ادامه وضع موجود را تسهیل کند. همچنین بسیاری از دلالها که همزمان با باشگاههای مختلفی همکاری و مذاکره میکنند، می توانند بار دیگر پای بازیکنان خارجی معمولی زیادی را به فوتبال ایران باز کنند.
ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که اولین شوک قیمتی در فوتبال ایران به فصلی برمیگردد که جذب بازیکن خارجی ممنوع شد. همین تصمیم نابخردانه از سمت وزارت ورزش وقت باعث شد که قیمت بازیکنان داخلی سر به فلک بکشد چرا که دیگر آنها صاحبان این بازار انحصاری بودند. در نتیجه برای از بین بردن این انحصار، فدراسیون فوتبال طی دو فصل گذشته تصمیم درستی مبنی بر افزایش تعداد سهمیه جذب بازیکن خارجی گرفت.
افزایش سهمیه خارجی لیگ برتر با توجه به ارقام نجومی وغیرقابل باوری که در فصل نقل و انتقالات مطرح میشود، یکی از راهکارهایی است که میتواند به کنترل قیمتها در این آشفتهبازار فوتبال کمک کند. به خصوص که در چند هفته گذشته از آغاز فصل جابجایی لیگ برتریها، افشای رقمهای قراردادهای برخی بازیکنان خیلیها را شوکه کرده است.
اگر سال گذشته ارقام ۳۰ تا ۵۰ میلیاردی بالاترین رقمهایی بود که به فوتبالیستها پرداخت میشد، برای فصل آینده با افزایشی ۳ برابری، برای برخی از بازیکنان صحبت از قرارداد ۱۵۰ میلیاردی آن هم تنها برای یک فصل است. این ارقام حیرتآور در شرایطی است که باشگاههای کشورمان با وجود بسته بودن راههای درآمدزایی، با توجه به وصل بودن به منابعی مثل پتروشیمی، بانک و فولاد، ابایی از هزینه کردن چند هزار میلیاردی در طول یک فصل ندارند و همه این مبالغ به طور غیرمستقیم از جیب مردم هزینه میشود که اصلاً در این شرایط اقتصادی منطقی بهنظر نمیرسد.
البته در بازار نقل و انتقالات تنها در صورتی با افزایش سهمیه خارجی، میتوان شاهد افت و ریزش قیمت بازیکنان داخلی بود که مدیران باشگاهها از فضای جوسازی سیستم دلالی فاصله بگیرند و به دنبال این باشند که با هر بازیکن به اندازه قیمت واقعی او قرارداد امضا کنند. در صورت عدم اراده جدی مدیران باشگاههای متمول که با وصل بودن به منابع بانکی، پتروشیمی و فولاد، عامل اصلی افزایش چندبرابری قراردادها با فضاسازی سیستم دلالی هستند، نمیتوان امیدوار بود که افزایش سهمیه بازیکن خارجی تیمها هم بتواند رقمهای نجومی قراردادها را که به بیش از ۱۵۰ میلیارد رسیده است، کاهش بدهد و از قضا باید شاهد رقمهای بالای ستارههای خارجی و شکایت و شکایت کشی آنها به فیفا هم باشیم.
به خصوص که سیستم دلالی حاکم بر فوتبال، در ۲ دهه اخیر سعی کرده است تا در این زمینه هم خارجیهای بیکیفیت را چندبرابر قیمت واقعیشان به باشگاههای ایرانی تحمیل کنند. یکی از معروفترین این نمونهها، «پائولو روبروتو دیکارمو» بود، بازیکنی که در سال ۱۳۸۷ به پرسپولیس پیوست و بعد مشخص شد که او به جای فوتبالیست بودن یک پرندهفروش در برزیل است.
علاوه بر خطر حضور بازیکنان بیکیفیت خارجی، شکایت این بازیکنان به فیفا با توجه به تأخیرهایی که در پرداخت مطالباتشان صورت میگرفت، سبب شد تا باشگاهها علاوه بر محرومیت از نقل و انتقالات، پولهای هنگفتی را بابت این شکایتها پرداخت کنند.
البته از سال ۱۴۰۰ با توجه به آییننامه جدید فدراسیون فوتبال درباره جذب بازیکنان خارجی بر اساس چارچوبهای تعیین شده، تلاش شد که از حضور خارجیهای بیکیفیت که با تلاش سیستم دلالی به دنبال حضور در تیمهای ایرانی هستند، کاسته شود.
به همین بهانه در ادامه و به شکل آماری عملکرد خارجیهای لیگ برتر در فصل گذشته را بررسی خواهیم کرد و به مقایسه آنها با بازیکنان داخلی میپردازیم تا ببینیم آیا وضعیت ورود بازیکنان خارجی در لیگ ایران با پیشرفت همراه بوده و میتوان به حضور بازیکنان خارجی با کیفیت اما مقرون به صرفه امیدوار بود یا که خیر.
در لیگ بیستوچهارم ۴۹ بازیکن خارجی در مجموع در ۹۰۷ بازی به میدان رفتند که در این بین بیشترین سهم برای برزیلیها با حضور ۱۰ نماینده بود. در لیگ گذشته ۴۵۶ گل رد و بدل شد که ۷۲ گل سهم خارجیهای این لیگ بوده یعنی چیزی در حدود ۱۶ درصد از کل گلهای لیگ که با توجه به تعداد کمتر آنها نسبت به بازیکنان داخلی، عدد قابل قبولی محسوب میشود. همچنین از مجموع ۳۸۸ پاس گل فصل قبل، ۴۳ پاس گل را خارجیهای لیگ ساخته و پرداخته کردند که تقریباً ۱۱ درصد از مجموع کل پاسهای منجر به گل لیگ فصل گذشته میشود.
به طور تقریبی کمترین میزان بازی بازیکنان خارجی در یک تیم لیگ برتری حداقل بین ۱۲ تا ۱۳ بازی بوده و همه تیمهایی که از سهمیه خارجی خود استفاده کردهاند، (در مجموع و با احتساب بازی همه آنها) بازیکنان خارجی خود را در بیشتر از ۱۰ بازی به زمین فرستادهاند که این آمار نشان دهنده کیفیت مطلوب خارجیهای لیگ است.
قابل ذکر است باشگاه استقلال با استفاده از ۷ بازیکن خارجی و به طور میانگین با اختصاص دادن ۲۸.۴ درصد از دقایق بازی به آنها صاحب آمار بیشترین استفاده از بازیکنان خارجی در فصل گذشته بود.
«آلکسی گندوز» به عنوان یکی از گلرهای خارجی لیگ با ۱۴ بار بسته نگه داشتن دروازه تیمش، به دومین دروازهبان برتر لیگ از لحاظ کلینشیت تبدیل شد. گلر اول تیم ملی الجزایر در حالی با قیمت ۸۰۰ هزار یورو (تقریباً معادل ۷۶ میلیارد تومان) به چنین آماری دست پیدا کرد که شنیده میشود «پیام نیازمند» با بیش از دوبرابر قیمت فعلی او به پرسپولیس پیوسته و این در حالی است که از لحاظ کلین شیت جزو ۱۰ دروازهبان اول لیگ هم نبوده است. نکته جالب دیگر اینکه علیٰرغم حضور تنها پنج دروازهبان خارجی در لیگ برتر فصل گذشته، چهار نفر از آنها (یعنی گندوز، یوسوپوف، ماردن و پولی) موفق شدند از لحاظ ثبت کلین شیت جزو ۱۰ گلر برتر لیگ لقب بگیرند و بالاتر از نفراتی مانند «سیدحسین حسینی» و «پیام نیازمند» باشند.
در خط دفاعی هم شاهد حضور بازیکنان موثر خارجی با قیمتهای معقول و حساب شده بودیم. برای نمونه گلگهر به کمک حضور «عثمان اندونگ» مدافع ۲۵ ساله و ۱۹۲ سانتیمتری سنگالی که ۷۵۰ هزار یورو (تقریباً معادل ۷۱ میلیارد تومان) قیمت دارد، با دریافت تنها ۱۶ گل صاحب بهترین خط دفاعی لیگ شد و آماری بهتر در مقایسه با سپاهان که از زوج دفاعی «محمد دانشگر» و «محمدامین حزباوی» استفاده میکرد و مدعی جدی قهرمانی بود، بهجا گذاشت. گفتنی است قیمت حزباوی در فصل گذشته ۱ میلیون یورو (تقریباً معادل ۹۵ میلیارد تومان) بود و شنیده میشود قرارداد جدید دانشگر با طلاییپوشان هم برای دو فصل ۲۷۰ میلیارد تومان است.
مقایسه بازیکنان ایرانی و خارجی در بخش هجومی هم دربردارنده نکات جالبی است. برای نمونه «رضا شکاری» با ارزش ۷۰۰ هزار یورو (تقریباً معادل ۶۶ میلیارد تومان) همتراز با «دوماگوی دروژدک» ارزشگذاری شده اما علیٰرغم بازی بیشتر نسبت به رقیب کروات در تراکتور و حضور از ابتدای فصل، تاثیریگذاری او روی گلهای سپاهان ۳ مورد کمتر بوده (۶ به ۹).
حالا و با توجه به همه این شرایط باید دید قانون جدید فدراسیون چه تغییر و تحولاتی را در زمینه قراردادها و کیفیت مسابقات لیگ برتر در فصل آینده ایجاد میکند و آیا موجب افزایش سطح فنی لیگ میشود که یا باید مجدداً شاهد جولان قراردادهای چندصد میلیاردی و حضور بازیکنان بی کیفیت خارجی باشیم. (تصویر شماره ۱۸)